گبه بافی

زمینه گبه‌های تولیدی مناطق مختلف ایران اکثرا دارای رنگ‌های روشن نظیر سفید، کرم یا شیری است. وجه مشترک تمامی گبه‌های ایرانی، گونه‌ای نقش‌پردازی سنتی است. با آکسان پلاس همراه باشید.

گبه در ظاهر، هیچ فرقی با سایر بافته‌های داری و به ویژه قالی ندارد و به بیان بهتر، نوعی فرش است که به شیوه بافت قالی و معمولا در قطع قالیچه بافته می‌شود و تنها تفاوت محسوسش با قالی، پرزهای بلند آن و تعداد پود بیشتری است که نرمی خاصی به گبه می‌بخشد.

چگونگی بافت گبه

وسایل و ابزار کار زنان بافنده گبه عمدتا شامل دارهای افقی و دفتین، سیخ پودکشی، قیچی و گاه قلاب است. اما در باطن، حکم پدیده‌ای منحصر به فرد را دارد و با جرات می‌توان گفت اگر میلیون‌ها گبه با هم مورد مقایسه قرار بگیرد، محال است در بین آنها، حتی دو گبه با مشخصات یکسان یافت شود. زیرا بین بافندگان گبه، استفاده از نقشه مرسوم نیست و هر کدام از بافندگان گبه، نقش‌هایی ذهنی را که میراث گذشتگان یا ابداعی خودشان است، بر فرآورده‌های خود می‌بافند و حتی در شرایطی که مشتری گبه، طرح خاصی را در اختیارشان می‌گذارد و درخواست می‌کند شبیه آن را ببافند، برحسب روحیه و سلیقه‌شان، نقش‌ها را تغییر می‌دهند و رنگ‌ها را با انتخاب خودشان به کار می‌برند. به این ترتیب، در بافت گبه حتی اگر بافنده‌ای شخصا نیز بخواهد از یک محصول خود کپی برداری کند، موفق به چنین کاری نخواهد شد. زیرا باز احتمال دارد که گبه بافت شده از نظر نقش، رنگ، اندازه یا جای طرح، بلندی و کوتاهی پرز، تعداد پودها و... با گبه اول تفاوت داشته باشد.

تهیه رنگ برای بافت گبه

در بافت گبه که به وسیله ی پشم خودرنگ مخلوط با موی بز انجام می‌شود، تفکیک رنگ از اهمیت فوق‌العاده زیادی برخوردار است. در واقع اولین مرحله کار گبه بافی همین امر است که طی آن، گبه بافان و دست‌اندرکاران ابتدا پشمی را که از دام‌های خودشان تامین شده و یا از سایر دامداران، دامپروران و عشایر خریداری کرده، به نسبت نوع رنگی که دارند، آنها را کاملا تفکیک می‌کنند. این پشم‌ها پس از شستشو، توسط زنان و دختران و به وسیله دوک‌های کوچک و قابل حمل ریسیده و تابیده می‌شود. گاهی نیز برای تهیه رنگ گبه، موی بزهای عدنی و پاکستانی را که از تنوع رنگ فوق‌العاده زیادی برخوردار است با پشم گوسفند مخلوط کرده و به عنوان تار یا جهت دوخت سجاف‌ها مورد استفاده قرار می‌دهند. زمینه گبه‌های تولیدی مناطق مختلف ایران اکثرا دارای رنگ‌های روشن نظیر سفید، کرم یا شیری است و نقوش به رنگ‌های مشکی، قهوه‌ای، حنایی و... می‌باشد.

مراکز بافت گبه

گبه بافی در اکثر مناطق روستایی و عشایری مرسوم بوده و مرکز اصلی بافت گبه در مرکز کشور و جنوب می‌باشد. از جمله مراکز مهم بافت گبه می‌توان از دو گنبدان، باشت، آرو در شهرستان گچساران، تل‌گر، چشمه بلقیس، ده شیخ و چرام در شهرستان کهکیلویه از سراب تا ده علیا و ده سفلی، برازجان و حوزه‌های روستایی شول و ده کهنه از استان بوشهر نام برد. استان فارس از گذشته بسیار دور یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مراکز ایل نشینی به شمار می‌رفت. ایلات قشقایی، خمسه، ممسنی و بختیاری به بافت گبه اشتغال داشتند و بهترین گبه‌ها کار ترکان قشقایی فارس می‌باشد که در خارج از کشور از اعتبار خاصی برخوردار است. ایل قشقایی از دست بافته‌های بسیار مشهوری برخوردار می‌باشد که مورد تحسین جهانی واقع شده است. گبه‌های ایل قشقایی، ترکی بافت می‌باشند. نقش گبه‌ها تکرار اشکال شکسته و ساده هندسی می‌باشد. اکثر گبه‌های ایلات فارس از شفافیت رنگی خاصی برخوردار است. تار و پودهای گبه‌های قشقایی تماما از پشم می‌باشد و پشم‌های مورد استفاده گبه‌ها در فارس تهیه می‌شوند. پشم فارس یکی از مرغوب‌ترین پشم‌ها جهت بافت قالی و گبه می‌باشد. در گبه‌های قشقایی برخلاف گبه‌های سایر نواحی ایران که خودرنگ است، بافنده‌ی گبه از رنگ‌ها و نقش‌های متفاوتی استفاده می‌کند. البته گبه‌هایی با نقش ساده با زمینه‌ای یکرنگ یا رنگهای محدود نیز بافته می‌شود. از نقش‌های مورد علاقه گبه بافان ایل قشقایی، نقش شیر است که علاوه بر اهمیت باستانی، این نقش مظهر جوانمردی است و بی ارتباط با وجود شیر در منطقه کامفیروز و دشت ارژن فارس نیست. نقش‌های لچک ترنج، ستاره، نقش خشتی، نقش حیوانات مختلف و... نیز در گبه بافی کاربرد دارد.

سایر مطالب مرتبط با هنر را در سایت آکسان پلاس مطالعه کنید.