در واقع بی‌اشتهایی عصبی، یک اختلال تغذیه‌ای است که باعث می‌شود افراد در مورد وزن خود و غذایی که می‌خورند، وسواس فکری داشته باشند. افراد مبتلا به عارضه بی‌اشتهایی عصبی، سعی و کوشش فراوانی در جهت نگهداری وزن خود در محدوده خیلی پایین‌تر از میزانی که نسبت به سن و قد آنها طبیعی است، می‌کنند. در این مطلب از آکسان پلاس درباره علل و عوارض بی‌اشتهایی عصبی، بیشتر توضیح می‌دهیم.
بی‌اشتهایی عصبی و علت، علائم و عوارض آن
فرد مبتلا به این بیماری، مقابل آینه که می‌ایستد تصویری متفاوت از خود می‌بیند. وحشت‌زده است و دیگر نمی‌داند چه کاری برای لاغر شدن و خوش اندام ماندن انجام بدهد. احساس درماندگی تمام ذهن و وجودش را فراگرفته و گوش‌هایش در برابر هشدارها بسته است. هر روز خانواده، دوستان و همکاران او می‌گویند: «چرا هر روز لاغر و لاغرتر می شوی!؟». اما چرا خود او این احساس را ندارد؟! یک روان شناس بالینی مشکل اصلی این افراد را ابتلای آنها به اختلالی به نام «بی‌اشتهایی عصبی» یا «آنورکسیا نروزا» عنوان می‌کند و به بررسی دلایل بروز این اختلال روانی در فرآیند تغذیه افراد می‌پردازد.
سرآغاز شروع اختلال یعنی نوجوانی
به طور کلی 14 تا 18 سالگی، زندگی رنگ متفاوت‌تری دارد. خروج از دوران کودکی و ورود به دوره جدیدی از شناخت، حساسیت‌ها و در کل شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی موجب شده نوجوانی، پرفراز و نشیب‌ترین دوران زندگی نام گیرد. فرقی نمی کند دختر باشی یا پسر. خوش تیپی و خوش اندامی برای هر دو مهم است. در صورتی که حد تعادل تحقق این رویکرد طبیعی رعایت نشود، سلامت جسم و روان فرد را می‌تواند با مشکلات جدی مواجه کند. تمایل به لاغری با هدف حفظ تناسب اندام، به معنای بی‌اشتهایی فرد نسبت به غذا نیست. بلکه امتناع عامدانه فرد نسبت به خوردن غذاست. فرد به واسطه تصویر ذهنی که از چاق بودن خود نسبت به همسالان خود دارد، غذا نمی‌خورد تا بتواند به تناسب اندام مورد نظر برسد. تداوم این گرسنه ماندن‌ها باعث می‌شود که وزن به کمتر از 85 درصد وزن استاندارد مناسب برای فرد برسد.
بی‌اشتهایی عصبی و عوارض آن
به طور کلی اختلال بی‌اشتهایی عصبی میان دختران شایع‌تر است. قطع قاعدگی همراه با اختلال افسردگی و وسواس نیز از نتایج ابتلا به این بیماری است. البته باید توجه داشت در صورتی که فردی به مدت سه ماه استانداردهای تغذیه را رعایت نکند و با کاهش وزن شدید مواجه شود، در آن صورت متخصصان، مشکل فرد را اختلال بی‌اشتهایی عصبی تلقی می‌کنند. ممکن است خانمی به مدت یکی یا دو هفته تغییراتی در میزان مصرف مواد غذایی خود ایجاد کند، اما این تغییر کوتاه مدت باشد و در یک بازه زمانی حداقل سه ماهه قرار نگیرد که اختلال نامیده نمی‌شود.
خستگی و کوفتگی بدن، ناخن و موهای شکننده، ریزش مو، پوست خشک، کاهش تحمل فرد در برابر سرما، نامنظم شدن ضربان قلب، کاهش فشارخون، کم آبی و بروز مشکلات استخوانی همچون پوکی استخوان، عوارض دیگری است که مبتلایان به این اختلال در صورتی که بموقع برای درمان اقدام نکنند، با آنها مواجه خواهند شد.
بی‌اشتهایی عصبی و علائم و عوامل بروز اختلال
در واقع فرهنگ خانوادگی و اجتماعی نسبت به مقوله لاغری و چاقی و در مجموع زیبایی و تناسب‌اندام بخصوص بین خانم‌ها در بروز این اختلال بسیار مهم است. مشکلی که متاسفانه این روزها بسیاری از ما با آن مواجه هستیم. برخی خانم‌ها به منظور دریافت تائید از سوی اطرافیان، بدون توجه به عوارض و آسیب‌ها، از هر روشی استفاده می‌کنند تا خود را لاغر کنند یا لاغر بمانند. از سوی دیگر با توجه به نقش، مهم ژن‌ها در بروز اختلالات و بیماری‌ها، این شائبه وجود دارد که ژن‌ها هم می‌توانند در ابتلای فرد به این اختلال موثر باشند، اما تحقیقات هنوز این مسأله را تائید نکرده است. بی‌اشتهایی عصبی به دو شکل وجود دارد: یک نوع آن کاهش وزن از طریق مصرف کم مواد غذایی یا انجام ورزش‌های سنگین به شکل افراطی است. در نوع دوم بر خلاف گروه قبلی، فرد اتفاقا غذا را با اشتها و حجم زیاد هم مصرف می‌کند، اما به دلیل ترس شدیدی که از چاقی دارد، از طریق ایجاد حالت تهوع و استفراغ‌های عمدی یا از طریق مصرف داروهای مسهل یا مدر، وزن خود را پایین نگه می‌دارد.
بی‌اشتهایی عصبی ارتباط آن با عزت نفس
مقایسه ناسالم، همیشه مخرب است. برخی والدین در بروز این آسیب مسئول هستند؛ زیرا اصرار و سختگیری‌های آنها به کمال طلبی و تناسب‌اندام نوجوان در مقایسه با فرد دیگری باعث می شود نوجوان دچار استرس و فشارهای روحی شود و عزت نفس او بشدت کاهش یابد .
در واقع والدین و اطرافیان به فرد این نگرش را القا می‌کنند که اگر خوش اندام و لاغر نباشد، ارزشمند، دوست داشتنی و قابل پذیرش نیست. در صورتی که متخصصان همواره خطاب به والدین تأکید دارند که با امتناع از مقایسه فرزندشان و ابراز محبت در هر شرایطی، به کودک و نوجوان خود اعلام کنند تحت هر شرایطی ارزشمند، دوست داشتنی و مورد تأئید است و اینچنین از عزت نفس فرزند خود مراقبت کنند و مانع هدایت او به سمت ابتلا به انواع اختلالات روانی از جمله بی اشتهایی عصبی شوند
بی‌اشتهایی عصبی و تاثیر آن بر بارداری
در صورتی که اختلال بی‌اشتهایی عصبی در دختران نوجوان درمان نشود و آنان وارد سایر مراحل زندگی خود همچون بارداری شوند، دیگر حتی فرزند آنها نیز از عوارض این اختلال در امان نخواهد بود. با توجه به این که وزن زنان باردار به طور متوسط 10 تا 15 کیلو در زمان بارداری افزایش می‌یابد، این افزایش وزن برای مبتلایان به این اختلال یک کابوس تلقی می‌شود. غافل از آن که توجه به این کابوس، نتیجه‌ای جز تولد نوزادی کم وزن، نارس با ضریب هوشی پایین و چه بسا سقط جنین نخواهد داشت. مادران مبتلا به این اختلال، حتما باید تحت مراقبت ویژه باشند.
مواجهه با اختلال بی اشتهایی
در صورتی که شرح حال توصیف شده را در فرزند خود شاهد هستید، پیشنهاد می‌کنیم حتما به یک روانشناس بالینی یا یک روانپزشک مراجعه کنید و از خود درمانی اجتناب کنید. به گفته متخصصان، اغلب افراد مبتلا به اختلال بی‌اشتهایی عصبی، با مشکل افسردگی و وسواس نیز مواجه هستند. بنابراین درمان اختلال بی‌اشتهایی حتما باید همراه با درمان سایر اختلالات باشد. مراجعه به روانشناس، به فرد کمک می‌کند نسبت به باورهای غلط و عملکرد خود شناخت پیدا کند و با انجام تمرین‌های رفتاری در مسیر بهبود اختلال خود حرکت کند. علائم و نشانه‌های جسمانی بی‌اشتهایی عصبی عبارتند از:
- کاهش بیش از حد وزن بدن
- ظاهر لاغر
- شمارش غیر طبیعی سلول‌های خونی
- خستگی
- بی‌خوابی
- سرگیجه و یا ضعف و غش
- رنگ متمایل به آبی انگشتان
- موهای کم پشت، شکننده و یا ریزش مو
- موهای نرم و کرک مانندی که سطح بدن را می‌پوشاند
- قطع قاعدگی
- یبوست
- پوست خشک
- عدم تحمل به سرما
- ضربان نامنظم قلب
- کاهش فشار خون
- کم شدن آب بدن یا «دهیدراتاسیون»
- «استئو پروز» یا پوکی استخوان
- تورم دست‌ها و پاها
همچنین علائم و نشانه‌های احساسی و رفتاری بی‌اشتهایی عصبی عبارتند از:
- خودداری و امتناع از خوردن
- انکار و تکذیب گرسنگی
- ترس از افزایش وزن
- دروغ گفتن در مورد مقدار غذایی که خورده شده
- فعالیت بدنی و ورزش بیش از اندازه
- خلق و خوی پایین و فقدان احساسات
- کناره‌گیری از اجتماع
- تحریک‌پذیری
- مشغله فکری و درگیری ذهنی زیاد در رابطه با غذا
- کاهش میل جنسی
- خلق و خوی افسرده
- احتمال استفاده از ملین‌ها، محصولات کمک کننده در لاغری و یا سایر محصولات گیاهی
سایر مطالب تناسب اندام را در سایت آکسان پلاس مطالعه کنید.
